Sự cường điệu, hạ tầng, mức độ chấp nhận: Liệu x402 sẽ thành công?

Những điểm mấu chốt

• Trong lĩnh vực crypto, đa số các khái niệm mới đều trải qua ba giai đoạn: cường điệu, xây dựng hạ tầng và chấp nhận. Tuy nhiên, phần lớn không vượt qua được giai đoạn cường điệu để bước sang xây dựng hạ tầng và dần mất sự quan tâm của thị trường.
• x402 là giao thức do Coinbase phát triển nhằm phục vụ thanh toán cho AI agent. Giao thức này cho phép AI agent thực hiện thanh toán và truy cập tài nguyên trả phí qua blockchain một cách tự động, không cần con người can thiệp.
• Dựa vào sự tăng trưởng mạnh của các token liên quan x402 gần đây, có thể thấy x402 đã bước vào giai đoạn cường điệu. Điểm khác biệt của x402 so với các chủ đề crypto thông thường là các tập đoàn lớn như Cloudflare, Google Cloud và Anthropic đang tích cực áp dụng, cho thấy giai đoạn xây dựng hạ tầng đang diễn ra nhanh chóng.
• Với tiềm năng của thương mại agentic, x402 có khả năng cao sẽ tiến tới giai đoạn chấp nhận. Tuy nhiên, thách thức lớn nhất là thay đổi tâm lý người tiêu dùng và cấu trúc niềm tin. Theo Accenture, rào cản lớn nhất với việc phổ cập thương mại agentic là người dùng chưa tin tưởng AI agent.
• Dù vậy, Gartner dự báo đến năm 2030, khối lượng giao dịch do AI agent kiểm soát sẽ đạt 30 nghìn tỷ USD. Thương mại agentic sẽ trở thành một thị trường tất yếu và khổng lồ trong tương lai. Đây sẽ là cột mốc blockchain, sau stablecoin, tìm thấy PMF toàn cầu thứ hai.

1. Chu kỳ Cường điệu, Hạ tầng và Chấp nhận

1.1 Quá trình một khái niệm mới được chấp nhận

Crypto là ngành có tốc độ thay đổi cực nhanh. Các khái niệm mới xuất hiện rồi biến mất trong chu kỳ chỉ vài tháng, và mức độ tập trung cũng như suy giảm sự chú ý còn mạnh mẽ hơn bất kỳ ngành nào. Ở quy mô lớn, các từ khóa như NFT, gaming, metaverse và modular blockchain đều thể hiện mô hình này; ở quy mô nhỏ, những ví dụ như futarchy vừa nổi lên đã nhanh chóng mất hút khỏi thị trường.

Vì ngành crypto liên tục xuất hiện vô số khái niệm mới, để một ý tưởng thực sự được chấp nhận cần vượt qua nhiều thử thách. Quá trình này gồm ba giai đoạn:

1. Giai đoạn cường điệu: Khi một khái niệm mới thu hút sự chú ý mạnh mẽ. Ở giai đoạn này, các dự án liên quan, dự án nhỏ mới ra mắt và meme coin thường tăng giá hàng chục, thậm chí hàng trăm phần trăm. Nếu chuyển sang giai đoạn tiếp theo, giá có thể duy trì; nhưng đa số sẽ sụp đổ trong vài tuần hoặc tháng, dự án biến mất.
2. Giai đoạn xây dựng hạ tầng: Khi tiềm năng và sự phù hợp của ý tưởng được chứng minh, các nhà phát triển bắt đầu tạo ra sản phẩm thực tế. Việc xây dựng này kéo dài từ vài tháng đến hơn một năm, nên các ý tưởng mơ hồ hoặc yếu sẽ chết ở giai đoạn này. Nếu ý tưởng thực sự có giá trị, đây là lúc nó duy trì sự quan tâm, tạo ra ứng dụng thực tế và lĩnh vực phát triển dần.
3. Giai đoạn chấp nhận: Nếu đến được đây là thành công lớn! Trong crypto, rất ít ý tưởng đạt đến giai đoạn này—ví dụ như AMM, CLOB, giao thức lending, staking và stablecoin. Một ý tưởng đến giai đoạn này đã chứng minh được PMF, các giao thức mới liên tục xuất hiện và người dùng tham gia tích cực.

1.2 Ví dụ trong các lĩnh vực Crypto

Vậy trạng thái hiện tại của những chủ đề đang được chú ý trên CT là gì?

• Futarchy: Như đã nói, futarchy từng vào giai đoạn cường điệu khi Vitalik nhắc tới, sau đó mờ nhạt, và gần đây lại nổi lên cùng nền tảng ICO của Solana. Tuy nhiên, chỉ sau vài tuần nó lại mất đi sự quan tâm. Lý do là futarchy liên quan đến tranh luận lớn về quản trị, khiến nó khó được chấp nhận rộng rãi nếu xã hội không có nhiều thay đổi thế hệ.
• Năng lượng phi tập trung: Năng lượng phi tập trung bước vào giai đoạn cường điệu năm ngoái khi nhiều công ty nhận đầu tư VC Tier 1. Gần đây, Daylight nhận thêm 75 triệu USD từ Framework và a16zcrypto, tạo làn sóng cường điệu, nhưng thị trường không duy trì sự quan tâm. Nguyên nhân là lĩnh vực này cần hạ tầng vật lý, nên giai đoạn xây dựng hạ tầng chắc chắn kéo dài.
• Robotics: Robotics cũng có xu hướng tương tự. Khi crypto x AI nổi lên, dự án crypto x robotics Openmind gọi vốn 20 triệu USD từ Pantera và các quỹ khác, thổi bùng sự quan tâm đến lĩnh vực robotics. Giá nhiều dự án nhỏ và token meme tăng mạnh, nhưng vẫn cần thời gian để đạt đến giai đoạn chấp nhận. Tuy nhiên, với tiềm năng lớn của crypto x robotics, nhiều nhà phát triển như Openmind tiếp tục xây dựng sản phẩm.

Những ví dụ này cho thấy con đường từ ý tưởng mới đến chấp nhận trong crypto vô cùng thử thách.

Tuy nhiên, x402—một khái niệm mới đang thu hút sự chú ý lớn trên CT—dường như có tiềm năng đạt đến giai đoạn chấp nhận nhanh chóng. Điều gì khiến x402 khác biệt?

2. x402 có thể thành công?

2.1 Tổng quan về x402

x402 là giao thức thanh toán mở do Coinbase phát triển, cho phép AI agent tự động thực hiện thanh toán và giao dịch mà không cần con người can thiệp. x402 hỗ trợ AI agent thanh toán dịch vụ bằng stablecoin trên nhiều blockchain, mang lại lợi thế giải quyết giao dịch tức thì mà không cần quy trình phức tạp như tạo tài khoản, đăng ký hay API key.

Nguồn: Coinbase

HTTP 402 là mã trạng thái “Yêu cầu thanh toán”, nhưng đã ít được sử dụng từ lâu. x402 tận dụng HTTP 402: khi AI agent gửi API call, máy chủ trả về mã này để báo cần thanh toán. AI agent nhận phản hồi và thanh toán số tiền yêu cầu bằng stablecoin. Quy trình cụ thể như sau:

1. Khi AI agent truy cập dịch vụ trả phí như bài báo, API hoặc dữ liệu, máy chủ trả về mã trạng thái HTTP 402 Payment Required. Phản hồi này không chỉ báo “yêu cầu thanh toán” mà còn cung cấp thông tin về phương thức, số tiền và địa chỉ ví người nhận.
2. Dựa trên thông tin máy chủ cung cấp, AI agent tạo giao dịch với số tiền chỉ định, ký số và gửi lại cho máy chủ.
3. Máy chủ chuyển giao dịch cho Facilitator, người xác thực và xử lý trên blockchain.
4. Sau khi thanh toán hoàn tất, máy chủ cấp quyền truy cập dịch vụ cho AI agent.

x402 không chỉ là chuẩn cho AI agent thanh toán mà còn mở ra khả năng micropayment nhờ sử dụng stablecoin trên blockchain, cho phép AI agent gọi API hoặc trả phí dịch vụ theo thời gian thực. x402 cũng giúp người dùng bỏ qua quy trình phức tạp như quản lý API key hoặc tạo tài khoản, mở rộng quyền truy cập nội dung dựa trên micropayment.

2.2 Giai đoạn cường điệu

Nguồn: a16zcrypto

x402 ra mắt tháng 5/2025, ban đầu được chú ý vừa phải, nhưng sau khi xuất hiện trong báo cáo “State of Crypto 2025: Năm crypto trở thành xu hướng chính” của a16zcrypto, nó bắt đầu thu hút mạnh mẽ. Gartner dự báo thị trường agentic commerce đạt 30 nghìn tỷ USD vào năm 2030, và a16z nhận định x402 có thể là tuyến thanh toán chủ đạo cho AI agent.

Dấu hiệu rõ nhất cho thấy x402 bước vào giai đoạn cường điệu là giá các token liên quan tăng mạnh. Ví dụ, $VIRTUAL—token gắn với câu chuyện AI agent—tăng 40% chỉ trong hai ngày, các token liên quan khác cũng tăng mạnh như minh họa dưới đây.

Điều này khiến x402 có vẻ như một khái niệm crypto điển hình—rỗng tuếch, bề ngoài và chỉ dựa vào cường điệu. Nhiều ý tưởng crypto mới từng xuất hiện như vậy, gây tăng giá mạnh cho các dự án nhỏ và meme token rồi biến mất.

Tuy nhiên, x402 khác biệt ở chỗ: 1) chủ đề thanh toán AI agent có ý nghĩa lớn không chỉ với crypto mà cả ngành AI rộng hơn, tạo ra tiềm năng thực sự; 2) nhiều công ty Web2 đang tích cực chú ý và áp dụng x402. Những yếu tố này cho thấy x402 có thể chuyển nhanh sang giai đoạn xây dựng hạ tầng.

2.3 Giai đoạn xây dựng hạ tầng

Hiện tại, x402 vừa ở giai đoạn cường điệu vừa ở giai đoạn xây dựng hạ tầng. Thực tế, trước khi x402 nổi lên, nhiều công ty Web2 và Web3 đã xây dựng hạ tầng và tích hợp x402 vào dịch vụ. Có thể nói x402 khởi đầu từ giai đoạn hạ tầng.

Điểm đáng chú ý là, khác với các câu chuyện crypto thông thường, x402 thu hút sự quan tâm của các tập đoàn công nghệ lớn Web2 đang tích cực áp dụng.

2.3.1 Cloudflare

Cloudflare cung cấp hạ tầng internet và giải pháp bảo mật. Gần đây, họ ra mắt “Agents SDK” giúp nhà phát triển tạo và triển khai AI agent dễ dàng, cùng “Workers AI”—môi trường chạy mô hình AI.

Cloudflare đồng sáng lập x402 Foundation cùng Coinbase và rất tích cực trong hệ sinh thái x402. Cloudflare hỗ trợ x402 trong “Agents SDK”, giúp AI agent thực hiện thanh toán qua internet thuận tiện.

Đặc biệt, Cloudflare vừa ra mắt stablecoin USD mang tên NET Dollar dành cho AI agent. AI agent xây dựng bằng “Agents SDK” sẽ thực hiện thương mại agentic qua x402 và NET Dollar.

2.3.2 Vercel

Vercel là nền tảng đám mây giúp nhà phát triển xây dựng và triển khai ứng dụng web nhanh chóng. Vercel vừa ra mắt “Vercel AI SDK” và “Vercel MCP”, cho phép xây dựng, triển khai AI agent dễ dàng và truy cập dự án qua MCP. Tháng 9, Vercel phát hành x402-mcp, cho phép AI agent tự động xử lý thanh toán qua x402 khi truy cập API hoặc tài nguyên trả phí qua MCP.

2.3.3 Google Cloud

Google Cloud từng ra mắt A2A, giao thức cho phép AI agent giao tiếp và hợp tác với nhau. A2A có phần mở rộng AP2 (Agentic Payments Protocol), cho phép agent tự động thanh toán. x402 được tích hợp làm động cơ thanh toán thực tế cho AI agent.

2.3.4 Anthropic

Anthropic—công ty AI nổi tiếng—tạo ra Claude LLM, cho phép xây dựng dịch vụ AI agent. Anthropic cũng giới thiệu chuẩn nguồn mở MCP, giao thức xác định cách mô hình AI truy cập công cụ và dữ liệu bên ngoài. Claude MCP hỗ trợ x402, giúp Claude tự động xử lý thanh toán khi truy cập các công cụ MCP trả phí.

2.3.5 Visa

Visa—mạng lưới thanh toán thẻ lớn nhất thế giới—vừa công bố “Trusted Agent Protocol” hợp tác phát triển với Cloudflare. Giao thức này xác thực yêu cầu AI trong thương mại agentic có đáng tin cậy không và hỗ trợ thanh toán qua x402.

2.3.6 Các bên khác

Theo thông báo của Coinbase, Circle và AWS cũng đang hợp tác phát triển x402.

Bên cạnh các công ty và giao thức áp dụng x402, các công cụ thân thiện với nhà phát triển như x402scan đã xuất hiện. Explorer này trực quan hóa máy chủ, giao dịch và luồng thanh toán sử dụng x402, giúp người dùng thấy dịch vụ nào thanh toán qua facilitator nào và trên mạng nào. Khi hệ sinh thái x402 mở rộng, sẽ có thêm nhiều công ty, công cụ tham gia và làm phong phú hệ sinh thái.

3. x402 có thể đạt đến giai đoạn chấp nhận?

3.1 Thách thức khi bước vào giai đoạn chấp nhận

Nguồn: x402scan

Dựa vào sự tăng giá mạnh của các token liên quan và việc các tập đoàn lớn áp dụng x402, có thể thấy x402 đã đạt cả hai giai đoạn cường điệu và xây dựng hạ tầng. Câu hỏi còn lại là liệu x402 có thể bước vào giai đoạn chấp nhận?

Số liệu từ x402scan cho thấy hiện có khoảng 55.000 người mua đã gửi khoảng 879.000 giao dịch cho khoảng 1.000 người bán. Tuy nhiên, tổng khối lượng giao dịch chỉ khoảng 923.000 USD, cho thấy x402 vẫn còn xa mới đạt đến giai đoạn chấp nhận.

3.2 Điều kiện để đạt đến giai đoạn chấp nhận

Điều kiện nào để x402 bước vào giai đoạn chấp nhận? Yếu tố thường được nhắc đến nhất là tâm lý người tiêu dùng và cấu trúc niềm tin. Ngay cả tôi—người viết về x402—cảm thấy thoải mái khi AI agent đề xuất thương mại, nhưng vẫn do dự khi giao tiền cho chúng.

Các LLM mới nhất đôi khi vẫn cung cấp thông tin sai hoặc câu trả lời không mong muốn, nên người tiêu dùng khó tin tưởng AI agent dựa trên các mô hình này để xử lý thanh toán. Theo khảo sát của Accenture với các tổ chức tài chính, 87% cho rằng khách hàng không tin tưởng thanh toán AI là vấn đề, 78% lo ngại AI bot thực hiện thanh toán trái phép hoặc liên quan đến gian lận.

Yếu tố thứ hai là hạ tầng doanh nghiệp. Accenture cho biết 85% tổ chức tài chính nhận định hệ thống hiện tại không phù hợp xử lý thanh toán agentic quy mô lớn. Đặc biệt, thiếu hệ thống chống gian lận trong thanh toán agentic là rào cản lớn.

Kết luận, để x402 bước vào giai đoạn chấp nhận, doanh nghiệp cần xây dựng hệ thống tối ưu cho thương mại agentic và tạo dựng niềm tin cho người tiêu dùng. Tuy nhiên, cả việc phát triển hạ tầng lẫn thay đổi tâm lý người tiêu dùng đều mất nhiều thời gian, nên x402 có thể sẽ mất lâu hơn dự kiến để đạt đến giai đoạn chấp nhận.

3.3 Ý nghĩa đối với ngành blockchain

Gartner dự báo đến năm 2030, AI agent sẽ ảnh hưởng đến 30 nghìn tỷ USD giao dịch mua bán. Dù thị trường thanh toán AI agent còn sơ khai, việc x402 dần trở thành tiêu chuẩn là tín hiệu tích cực. Điều này phù hợp với thực tế các tập đoàn IT lớn như Google, Anthropic và Cloudflare đều áp dụng x402 cho thanh toán AI agent.

Thị trường crypto sẽ kỳ vọng gì khi x402 hoạt động mạnh hơn? Khả năng cao là đợt tăng giá gần đây của các token liên quan x402 khó duy trì lâu dài. Từ khi xuất hiện lĩnh vực crypto x AI, nó dần trở thành khái niệm có ý nghĩa với nhiều sáng kiến mới, nhưng phần lớn token dự án nhỏ và meme token tăng mạnh ở giai đoạn cường điệu đều có hiệu suất giá đáng thất vọng về sau.

Nguồn: x402scan

Giá trị rõ ràng mà x402 mang lại cho ngành blockchain là tất cả thanh toán AI agent sẽ diễn ra trên các mạng blockchain. Hiện tại, đa số giao dịch diễn ra trên Base, một phần trên Solana, nhưng x402 được thiết kế không phụ thuộc blockchain, nghĩa là có thể sử dụng trên bất kỳ mạng nào. Khi hệ sinh thái x402 mở rộng, thanh toán sẽ diễn ra trên nhiều mạng khác nhau, không chỉ Base và Solana, tùy thuộc vào nhu cầu và cung của người mua và người bán.

Thương mại agentic là thị trường tất yếu và khổng lồ trong tương lai, và mọi thanh toán cuối cùng sẽ chảy qua x402 trên blockchain. Đây sẽ là cột mốc blockchain, sau stablecoin, tìm thấy PMF toàn cầu thứ hai.

Miễn trừ trách nhiệm:

1. Bài viết này được đăng lại từ [100y_eth]. Mọi bản quyền thuộc về tác giả gốc [100y_eth]. Nếu có ý kiến về việc đăng lại, vui lòng liên hệ đội ngũ Gate Learn để được xử lý kịp thời.
2. Miễn trừ trách nhiệm: Quan điểm và ý kiến trong bài viết này hoàn toàn thuộc về tác giả và không cấu thành bất kỳ lời khuyên đầu tư nào.
3. Bản dịch bài viết sang các ngôn ngữ khác do đội ngũ Gate Learn thực hiện. Trừ khi được đề cập, việc sao chép, phân phối hoặc đạo văn bài dịch bị nghiêm cấm.