Khi các tỷ phú tiền mã hóa Trung Quốc bắt đầu mua vàng

Tác giả: Lâm Vãn Vãn

Phía bắc sân bay Changi Singapore, lái xe mười hai phút, một trong những kho vàng tư nhân an ninh cao nhất thế giới đứng sừng sững ở cuối đường băng — Le Freeport Tự Do Cảng.

Tòa nhà này có chi phí xây dựng khoảng 100 triệu đô la Singapore, được mệnh danh là “Pháo đài Knox của châu Á”. Không có một cửa sổ nào, nhưng suốt năm duy trì nhiệt độ 21℃, độ ẩm giữ ở mức 55%, hoàn toàn phù hợp với môi trường bảo quản tác phẩm nghệ thuật tốt nhất.

Sau cánh cửa thép được bảo vệ nghiêm ngặt, nằm đó là hàng trăm triệu USD vàng bạc và các tác phẩm nghệ thuật quý hiếm: không cần khai báo hải quan khi nhập cảnh, cũng không phải trả một đồng thuế.

Ba năm trước, một trong những tỷ phú tiền mã hóa trẻ nhất châu Á, nhà sáng lập Bitdeer Ngô Cấm Hàn, đã “vớ bẫm” sở hữu kho vàng này với giá 40 triệu đô la Singapore (khoảng 210 triệu nhân dân tệ), trong khi tin đồn chi phí xây dựng lên tới 100 triệu đô la Singapore.

Vụ mua bán này năm đó được Bloomberg xác nhận, phía sau người mua là Bitdeer do Ngô Cấm Hàn điều hành. Lúc ấy không ít người chế giễu, đây là lần “chệch nghề” của ông trùm giới tiền mã hóa, đào Bitcoin trên chuỗi không thơm sao, sao lại đi mua kho vàng ngoài chuỗi?

Nhưng khi giá vàng năm 2025 tăng vọt vượt 4000 USD/ounce, nhìn lại thương vụ này, thay vì nói đây là chệch hướng, chi bằng nói là một nước cờ cao tay đặt cược sớm.

Tuy nhiên, Ngô Cấm Hàn mua Le Freeport, không chỉ mua bê tông và cửa thép. Pháo đài này ngay từ đầu đã được xây dựng riêng cho các siêu giàu và tổ chức: an ninh cấp cao, không gian trưng bày kín đáo, tiện lợi lách hàng loạt rào cản thuế quan.

Nó phơi bày một thực tế, những tỷ phú Trung Quốc giàu lên nhờ Bitcoin chỉ sau một đêm, đã sớm hướng ánh mắt đến tài sản trú ẩn lâu đời nhất của nhân loại: vàng.

Viện dưỡng lão của vàng

Tháng 5 năm 2010, Le Freeport chính thức đi vào hoạt động tại Singapore. Tòa nhà này ngay từ đầu đã được thiết kế như một cơ sở hạ tầng, vị trí sát bên sân bay, lối đi bên trong gần như thông thẳng ra đường băng, hàng hóa quý giá từ khoang máy bay đưa vào kho vàng chỉ mất vài phút.

Sự ủng hộ của chính phủ Singapore thể hiện ngay trong cấu trúc cổ phần. Cục Di Sản Quốc Gia Singapore, Hội đồng Nghệ thuật Quốc gia đều là cổ đông ban đầu của Le Freeport.

Thời điểm đó, Singapore đang chuyển mình từ “cảng thương mại” thành “cảng tài sản”, Le Freeport được đưa vào kế hoạch trung tâm nghệ thuật và quản lý tài sản toàn cầu, tận dụng chính sách Kho hàng miễn thuế tiêu dùng (Zero GST Warehouse Scheme), trở thành một trong số ít kho vàng trên thế giới vừa miễn thuế, bảo thuế, vừa có chức năng thanh toán xuyên biên giới.

Nhờ cơ chế này, Le Freeport nhanh chóng lọt vào tầm ngắm của giới siêu giàu và tổ chức toàn cầu. Ở đây không chỉ có thể lưu trữ tài sản vật lý giá trị lớn; mà còn mở cửa cho cả người nước ngoài không quốc tịch Singapore, không cần làm thủ tục nhập cảnh, không cần trả thuế quan.

Nếu một bức Picasso trị giá 50 triệu, tính theo thuế suất 10%–30%, để vào Le Freeport tức là tiết kiệm hàng chục triệu tiền thuế.

Vì Le Freeport không công khai ảnh bên trong, chúng ta chỉ có thể “nhìn trộm” nội thất từ hình ảnh của kho vàng The Reserve mới thành lập bên cạnh.

Nơi đây từng tập trung hàng loạt tổ chức thuê kho đỉnh cao, một trong các nhà giao dịch vàng lớn nhất toàn cầu JPMorgan, công ty con của Christie’s là CFASS, cùng các tổ chức tài chính quốc tế như UBS, Deutsche Bank… Hàng loạt thỏi vàng được trung chuyển và lưu ký qua đây.

Nhưng khi một số quốc gia tăng cường kiểm soát hàng xa xỉ và tài sản ngoại biên, các tổ chức này lần lượt ngừng thuê, Le Freeport cũng rơi vào thua lỗ kéo dài.

Từ năm 2017, Le Freeport bị xếp vào tài sản “có vấn đề” trên thị trường, chủ sở hữu bắt đầu tìm cách bán lại, mãi đến 5 năm sau mới xuất hiện người mua thực sự — Ngô Cấm Hàn.

Thời điểm đó, thị trường tiền mã hóa trải qua một “mùa đông” đúng nghĩa. LUNA, stablecoin thuật toán sụp đổ, gây nghi ngờ cho cả hệ thống tín dụng trên chuỗi; Three Arrows Capital phá sản, Celsius và BlockFi lần lượt bể nợ, hiệu ứng giải đòn bẩy lan truyền, kết thúc bằng cú sụp đổ của đế chế FTX, rủi ro đối tác giao dịch lộ rõ toàn diện.

Đúng lúc này, doanh nhân tiền mã hóa Trung Quốc Ngô Cấm Hàn, thông qua Bitdeer, mua lại kho vàng từng bị coi là “củ khoai nóng” này với giá khoảng 40 triệu đô la Singapore (khoảng 210 triệu nhân dân tệ).

Ngô Cấm Hàn từng đồng sáng lập nhà sản xuất máy đào lớn nhất thế giới Bitmain, nắm giữ khoảng 75% hashrate Bitcoin toàn cầu, là nhân vật trung tâm trong chu kỳ ngành đào trước. Sau khi tách Bitdeer, ông rời quyền kiểm soát Bitmain với tư cách thường trú nhân Singapore, tập trung vào sức mạnh tính toán và hạ tầng của Bitdeer.

Về thương vụ này, ông chưa từng công khai giải thích nhiều, chỉ xác nhận khi được Bloomberg hỏi.

Hiện trên trang web Le Freeport, ghi rõ đây không chỉ là kho bảo hiểm, mà là trải nghiệm riêng tư cho số ít người.

Nghĩ đến cộng đồng tiền mã hóa cả đời nghiên cứu cách bảo quản private key; tiền lớn thực sự thì đã nằm yên trong kho vàng Singapore, có cái là giấy ủy thác gia tộc, có cái là mnemonic được khắc lên thép.

Không chỉ tỷ phú Trung Quốc, các nhóm tài phiệt mới nổi Ấn Độ và Đông Nam Á cũng đang âm thầm trở thành khách quen mới của Le Freeport Ngô Cấm Hàn.

Le Freeport chưa từng công khai danh sách khách hàng, nhưng từ thông tin phụ của các nhà đấu giá quốc tế có thể thấy: không ít tác phẩm nghệ thuật sau khi giao dịch “chuyển thẳng vào kho”, không trở lại lưu thông trên thị trường.

Lộ trình tương tự cũng diễn ra ở Đông Nam Á, các tỷ phú niêm yết chuyển thẳng một phần tiền mặt hóa thành vàng vào Le Freeport: vàng bạc, trang sức cao cấp, Patek Philippe bản giới hạn, xe cổ trăm năm, tác phẩm nghệ thuật quý hiếm, đều từ nơi giao dịch vào thẳng kho bí mật này.

Xét đến khả năng trong độc giả có “hội viên kho vàng” dự bị, tôi xin nói rõ quy trình gửi vàng.

Cửa có bảo vệ cầm súng, khách dùng hộ chiếu kiểm tra lý lịch mạng, xác nhận không phải tội phạm truy nã nguy hiểm; muốn vào khu lõi phải qua ít nhất 5 cửa kiểm soát, gồm xác minh danh tính, sinh trắc học, cửa chống đạn, kiểm tra vật dụng cá nhân… Trong và ngoài kho lắp hàng trăm camera HD, giám sát 24/7 không góc chết. Thêm nữa, “30 kg một thỏi bạc, 12,5 kg một thỏi vàng” rất nặng, dù có ai đột nhập cũng khó mà mang đi nổi.

Nên khi người ngoài còn bàn “vàng còn tăng được không”, người trong kho đã bàn: Romanée-Conti giá 150.000 một chai nên cất trước mấy trăm chai, Picasso Rembrandt treo tầng nào, kệ nào để vợ con chụp ảnh đánh số mã cho đẹp.

Điểm đến của người làm công là tài khoản CPF, còn điểm đến của tỷ phú châu Á là những bức tường không cửa sổ ở Singapore.

Tất nhiên, kho vàng chỉ chiếm ưu thế về không gian vật lý, muốn nắm quyền nói lớn hơn trong chuỗi ngành vàng, phải thâm nhập lên thượng nguồn.

Người Phúc Kiến và dòng máu vàng

Bà nội trợ Trung Quốc còn xếp hàng tại tiệm vàng tranh nhau khuyến mãi 5 tệ mỗi gram, các dòng họ lâu đời và đại gia tiền mã hóa mới đã “đấu tay” theo tấn: Ai mới là người quyết định cuộc chơi này?

Tháng 5 năm nay, một công ty fintech tên Antalpha nộp đơn niêm yết lên Nasdaq. Trong bản cáo bạch, Antalpha nhắc đến Bitmain, công ty đào coin từng do Ngô Cấm Hàn đồng sáng lập.

Tài liệu ghi rõ: “Chúng tôi là đối tác tài trợ chính của Bitmain.” Hai bên ký biên bản ghi nhớ, đồng ý Bitmain sẽ tiếp tục dùng Antalpha làm đối tác tài trợ, hai bên giới thiệu khách hàng cho nhau.

Công ty này từng cung cấp cho Bitmain — nhà sản xuất máy đào lớn nhất thế giới — các khoản vay chuỗi cung ứng, tài trợ khách hàng. Đó là di sản thương mại thời Ngô Cấm Hàn.

Hiện nay, khi Ngô Cấm Hàn đã rời Bitmain, người nắm quyền là đồng sáng lập khác, tỷ phú tiền mã hóa Phúc Kiến — Trần Khắc Đoàn.

Trung Quốc có nhiều nơi sùng bái vàng, nhưng ai gắn số phận cá nhân với vàng hơn hết, người Phúc Kiến chắc chắn dẫn đầu: Trần Cảnh Hà người Long Nham biến “mỏ vàng bỏ đi” thành ông lớn ngành khoáng sản thế giới, cổ phiếu Zijin Mining tăng gấp mười; Châu Tông Văn người Phúc Thanh sáng lập Chow Tai Seng ở Thủy Bối, lên top 3 toàn quốc bằng mô hình nhượng quyền; người Phổ Điền từ thợ kim hoàn rong trở thành ông trùm phân phối bán lẻ vàng chiếm gần nửa cả nước.

Mỏ vàng ở Phúc Kiến, tiệm vàng ở Phúc Kiến, ông chủ vàng nối tiếp nhau, không khỏi khiến người ta nghĩ dòng máu người Phúc Kiến màu vàng.

Rõ ràng, dòng máu trong Trần Khắc Đoàn đã được đánh thức, kinh doanh vàng trên chuỗi, người Phúc Kiến sao có thể bỏ lỡ?

Ông nhắm trực tiếp vào Tether, nhà phát hành stablecoin lớn nhất toàn cầu, nay cũng là top 30 người mua vàng lớn nhất thế giới, “ông chủ vàng trên chuỗi” mới nổi.

Tháng 10 năm nay, Tether công bố hợp tác Antalpha xây dựng “kho vàng số hóa trên chuỗi” (Tokenized Gold Treasury), dự kiến huy động 200 triệu USD, lấy token vàng XAU₮ làm nền tảng, xây dựng một hệ thống “tín dụng số hóa thế chấp bằng vàng”.

Phân công cũng rất “kiểu Phúc Kiến”, Tether chịu trách nhiệm ép vàng thật thành token, cất dự trữ vào kho vàng tư nhân Thụy Sĩ; Antalpha chịu trách nhiệm biến token này thành công cụ tài chính có thể luân chuyển, thiết kế cấu trúc thế chấp, phát triển sản phẩm cho vay, mở mạng lưới kho vàng ở Singapore, Dubai, London, biến “vàng trên chuỗi” thành chứng thư thế chấp rút ra vàng vật lý bất kỳ lúc nào.

Đơn giản mà nói, đây là một phiên bản “bản vị vàng hiện đại”: Tether làm xưởng đúc tiền, Antalpha làm ngân phiếu, bối cảnh câu chuyện chuyển từ Bretton Woods sang kho vàng Thụy Sĩ.

Theo công khai, Tether đã tích trữ khoảng 80 tấn vàng trong kho Thụy Sĩ, ngang với dự trữ của một số nước nhỏ. Nhưng Tether lấy lý do “an ninh” từ chối tiết lộ địa chỉ kho cụ thể.

Khác với kiểu của ngân hàng trung ương “khóa vàng trong hầm, mấy chục năm không thấy ánh mặt trời”, XAU₮ bị “bẻ nhỏ” đẩy lên blockchain, có thể truy vết, phân mảnh, giao dịch, thế chấp. Vàng vốn chỉ nằm trong hầm nay được đóng gói thành cả hệ thống “thanh khoản động” có thể quay vòng, thế chấp, bán buôn cho tổ chức.

Antalpha thậm chí cho công ty con Aurelion chi ra 134 triệu USD, trực tiếp mua XAU₮, chuẩn bị trở thành “công ty kho tài sản niêm yết đầu tiên lấy vàng trên chuỗi làm tài sản dự trữ”. Tức là chuyển hóa cách chơi “old money bỏ vàng vào kho Thụy Sĩ” thành “ghi một dòng XAU₮ vào bảng cân đối kế toán công ty niêm yết”.

CEO Tether Paolo Ardoino nói rõ logic cốt lõi: “Vàng và Bitcoin là hai cực của cùng một logic, một bên là lưu trữ giá trị cổ xưa nhất, một bên là hiện đại nhất.”

Giá vàng cũng đang làm đậm dấu ấn cho đường cao tốc mới này: năm nay đầu tư vàng toàn cầu tăng hơn 50%, vốn hóa XAU₮ tăng gấp đôi cùng kỳ. Người sợ rủi ro và người thích mạo hiểm hiếm khi đi chung một đường như lần này.

Họ đang cố trả lời một chủ đề lớn hơn: Cách lưu trữ tài sản lâu đời nhất của nhân loại, liệu có hồi sinh được trên blockchain?

Không còn chơi theo quy tắc cũ

Tháng 10/2025, giá vàng như vòi nước bị vặn đứt, vượt 4000 USD/ounce, lập đỉnh lịch sử, tăng hơn 50% trong năm, trở thành một trong những tài sản lớn có hiệu suất tốt nhất thế giới.

Bề ngoài, đây lại là một “chu kỳ bò vàng”; nhìn sâu hơn, là ba thế lực đang tái sắp xếp ghế quyền lực trên thị trường vàng.

Hàng ghế đầu là ngân hàng trung ương. Vài năm nay, ngân hàng trung ương toàn cầu gần như “mua lúc giảm”, coi vàng là tài sản nền tảng chống đô la hóa, phòng chế tài. Họ không quan tâm lên xuống ngắn hạn, chỉ hỏi một câu: Trong tình huống xấu nhất, thứ này có đổi được lương thực, vũ khí, đồng minh không?

Hàng ghế hai là siêu giàu châu Á. Tiền Trung Quốc, Hồng Kông, Trung Đông, Đông Nam Á đang lặng lẽ dựng lên một bức tường vàng mới qua kho vàng Singapore, hầm Thụy Sĩ, ủy thác văn phòng gia tộc.

Họ không còn hài lòng mua vài ký vàng “trên sổ” ở ngân hàng, mà mua luôn cả bức tường: Có người gửi tiền vào ngân hàng Singapore, có người gửi thỏi vàng thẳng vào kho, hai loại tiết kiệm, cảm giác an toàn hoàn toàn khác.

Ngô Cấm Hàn mua Le Freeport, chính là một nút trong chuỗi này: từ đào Bitcoin, đến giữ hộ vàng thỏi và tranh quý cho người khác, từ “lợi ích trên chuỗi” chuyển sang “cảm giác an toàn ngoài chuỗi”.

Hàng ghế ba là các đại gia tiền mã hóa mới. Trần Khắc Đoàn, Antalpha và Tether chơi một trò khác: Ngô Cấm Hàn mua bức tường của kho vàng, họ mua dòng biến số trong kho — XAU₮.

Trong cấu trúc này, Tether biến vàng thật thành token, khóa trong kho Thụy Sĩ; Antalpha biến token thành tài sản, nhét vào bảng cân đối công ty niêm yết và giỏ tài sản thế chấp của khách hàng tổ chức.

Thế là vai trò của vàng lặng lẽ thay đổi: Đối với NHTW, nó vẫn là “tài sản thế chấp tối hậu” đáy két; với tỷ phú châu Á, nó là “ví lạnh gia tộc” có thể truyền đời; với đại gia tiền mã hóa, nó là một lớp tài sản có thể xếp chồng cấu trúc, kiếm chênh lệch lãi và thanh khoản.

Với đa số người, vàng chỉ là biểu đồ và số gram; với ba nhóm này, vàng là tổng sổ liên quan đến gia tộc, chủ quyền, an ninh quốc gia.

Câu chuyện thay đổi liên tục, vật nằm dưới cùng thì vẫn cũ kỹ. Dù đường đi có thể vòng vèo, kịch bản có thể vẽ lại, duy chỉ có vốn là thật thà nhất — khi màn khép, đèn sáng, thứ họ muốn là cảm giác an toàn để đêm về ngủ ngon.