Fitch cảnh báo: Ngân hàng nắm giữ Bitcoin thiếu sự cách ly rủi ro, có thể hạ xếp hạng tín nhiệm

Tổ chức xếp hạng tín nhiệm quốc tế Fitch đã đưa ra cảnh báo quan trọng, chỉ rõ các ngân hàng Mỹ sau khi chính quyền Trump nới lỏng giám sát đã tích cực tham gia vào Bitcoin và tài sản số. Nếu mức độ tiếp xúc với tiền mã hóa không có sự cách ly rủi ro đủ mạnh, xếp hạng tín nhiệm có thể bị hạ, kéo theo chi phí huy động vốn tăng cao. Báo cáo này đã gióng lên hồi chuông cảnh báo cho các ông lớn phố Wall như JPMorgan, Bank of America, Wells Fargo.

Ba logic cốt lõi đằng sau cảnh báo xếp hạng tín nhiệm của Fitch

(Nguồn: Fitch Ratings)

Fitch nêu rõ trong báo cáo rằng chỉ cần mức độ tiếp xúc của ngân hàng với Bitcoin trở nên “tập trung” hoặc “đáng kể”, mô hình xếp hạng tín nhiệm sẽ kích hoạt cơ chế trừ điểm. Đằng sau cảnh báo này là ba lớp logic rủi ro:

Rủi ro biến động: Giá Bitcoin có thể biến động trên 10% chỉ trong 24 giờ, sự dao động mạnh này tác động trực tiếp đến sự ổn định của bảng cân đối kế toán ngân hàng. Xếp hạng tín nhiệm truyền thống dựa trên dòng tiền dự báo được và giá trị tài sản ổn định, trong khi đặc tính giá Bitcoin hoàn toàn trái ngược với logic này.

Rủi ro tuân thủ: Khung pháp lý cho tiền mã hóa vẫn đang thay đổi rất nhanh. Tháng 11, Văn phòng Kiểm soát Tiền tệ (OCC) đã phát hành thư giải thích cho phép các ngân hàng nắm giữ một lượng nhỏ tài sản số “vì mục đích vận hành”, nhưng chưa có ranh giới rõ ràng giữa “nhỏ” và “đáng kể”. Fitch lo ngại rằng, nếu hướng đi của chính sách thay đổi, các ngân hàng nắm giữ lượng lớn Bitcoin có thể đối mặt với các hình phạt truy hồi hoặc bị buộc phải giảm đòn bẩy.

Rủi ro vận hành: Bao gồm quản lý ví, lưu trữ khoá riêng, tấn công mạng và gian lận nội bộ. Các ngân hàng truyền thống đã xây dựng hệ thống kiểm soát rủi ro hoàn thiện cho tiền pháp định, nhưng đặc tính kỹ thuật của Bitcoin đòi hỏi một cấu trúc bảo mật hoàn toàn mới. Fitch đánh giá nhiều ngân hàng vẫn chưa xây dựng đủ “tường lửa” để cách ly mảng crypto và mảng ngân hàng cốt lõi, đồng nghĩa chỉ cần mảng crypto gặp thua lỗ lớn là có thể đe dọa trực tiếp đến sự ổn định tài chính tổng thể.

Thế lưỡng nan của các ông lớn phố Wall

(Nguồn: Fitch Ratings)

Đối với các ngân hàng lớn như JPMorgan, Bank of America, Wells Fargo, blockchain và Bitcoin mang lại các tuyến thanh toán nhanh hơn, tự động hóa thanh toán hợp đồng thông minh, cùng nguồn thu phí mới. Các ngân hàng này đã thử nghiệm mạng lưới thanh toán blockchain và cung cấp dịch vụ lưu ký tiền mã hóa cho khách hàng doanh nghiệp. Tuy nhiên, Fitch lại tính toán một bài toán khác trong mô hình: nếu rủi ro crypto tập trung, lợi nhuận mới không đủ để bù đắp ba rủi ro đã nêu.

Báo cáo viết: “Thu nhập phí ổn định không thể bù đắp rủi ro biến động, tuân thủ và vận hành.” Đây là cốt lõi của thế tiến thoái lưỡng nan trên phố Wall. Nếu Fitch, Moody’s hoặc S&P hạ xếp hạng tín nhiệm ngân hàng, hậu quả sẽ lập tức xuất hiện. Lãi suất phát hành liên ngân hàng, trái phiếu ưu tiên và huy động vốn trên thị trường vốn đều tăng, trực tiếp bóp méo biên lợi nhuận ròng. Đối với các ngân hàng lớn phụ thuộc vào huy động vốn bán buôn, việc bị hạ một bậc tín nhiệm có thể làm chi phí vốn tăng thêm từ 20 đến 50 điểm cơ bản, tương đương hàng trăm triệu USD lãi suất mỗi năm.

Nghiêm trọng hơn là mất uy tín. Việc hạ xếp hạng gửi tín hiệu ra thị trường rằng ngân hàng quản trị rủi ro kém, có thể gây hoảng loạn cho người gửi tiền và khiến các nhà đầu tư tổ chức rút vốn. Trong thời đại mạng xã hội, tốc độ lan truyền tín hiệu này nhanh hơn nhiều so với trước đây, có thể biến thành khủng hoảng rút tiền chỉ trong vài giờ. Các ngân hàng lớn có vốn dày có thể cân bằng giữa lợi nhuận và chi phí, nhưng các ngân hàng nhỏ và vừa đang nỗ lực bứt phá có thể không chịu nổi cái giá của việc bị hạ tín nhiệm.

Phản ứng dây chuyền khi stablecoin hút tiền gửi

Fitch và Moody’s không chỉ quan tâm Bitcoin mà còn tập trung vào sự mở rộng nhanh chóng của stablecoin. Khi khách hàng chuyển USD sang các stablecoin như USDC, USDT, nền tảng thanh khoản của ngân hàng bị xói mòn, tạo ra hiện tượng “thoái vốn tiền gửi”. Nhà phát hành stablecoin thường dùng trái phiếu chính phủ Mỹ làm tài sản dự trữ, số tiền này lẽ ra phải ở lại hệ thống ngân hàng dưới dạng tiền gửi, nay lại chảy vào hệ sinh thái on-chain.

Nguy hiểm hơn là rủi ro hệ thống. Nếu hoảng loạn khiến nhà đầu tư đồng loạt rút stablecoin, nhà phát hành sẽ phải bán tháo trái phiếu chính phủ để đảm bảo thanh khoản, áp lực bán này sẽ tác động ngược lại toàn hệ thống tài chính thông qua thị trường trái phiếu. Sự kiện SVB sụp đổ vào tháng 3/2023 cho thấy khủng hoảng thanh khoản có thể phá hủy một ngân hàng chỉ trong vài giờ. Nếu xảy ra làn sóng rút stablecoin đồng thời với khủng hoảng thanh khoản ngân hàng, hậu quả sẽ càng nghiêm trọng.

Fitch sử dụng khái niệm “đô la hóa bóng tối” trong báo cáo, chỉ ra rằng việc định giá và thanh toán bằng USD đang bị đẩy ra ngoài lề, tạo ra mối nguy dài hạn cho quyền kiểm soát tiền tệ của Fed. Khi ngày càng nhiều giao dịch được thanh toán bằng stablecoin on-chain, năng lực kiểm soát tốc độ lưu chuyển tiền tệ và tạo tín dụng của Fed sẽ bị suy yếu. Đây không chỉ là vấn đề của ngành ngân hàng, mà còn là thách thức đối với chủ quyền tiền tệ.

Cán cân nguy hiểm giữa đổi mới và xếp hạng tín nhiệm

Tín hiệu chính sách đang phân hóa. Thư giải thích của OCC tháng 11 dường như bật đèn xanh cho mạng lưới thanh toán blockchain, nhưng cảnh báo đèn đỏ từ Fitch vẫn chưa tắt. Điều này khiến các ngân hàng rơi vào thế “cơ quan quản lý cho phép, nhưng tổ chức xếp hạng lại trừ điểm”, không biết nghe ai.

Khi Đạo luật GENIUS 2025 tiến triển, phố Wall phải cân bằng giữa việc đón nhận nguồn thu mới và giữ vững xếp hạng tín nhiệm. Báo cáo của Fitch vạch ra ranh giới rõ ràng: đổi mới được phép, nhưng phải dựa trên cách ly rủi ro nghiêm ngặt. Đối với các ngân hàng, vấn đề không còn là “có được làm hay không” mà là “làm đến đâu để không phải trả giá cao hơn về chi phí vốn”.

Trên chiếc cầu thăng bằng ngày càng hẹp này, mỗi bước đi đều là thử thách cho phố Wall trong việc định giá lại rủi ro, lợi nhuận và uy tín. Các ngân hàng đón nhận Bitcoin phải trả lời một câu hỏi cốt lõi: thu nhập phí mới có đủ bù đắp chi phí vốn tăng thêm hay không? Nếu câu trả lời là không, thử nghiệm crypto này có thể kết thúc sớm hơn dự kiến.