Đêm qua tôi thức đến 3 giờ sáng chém gió với mấy anh em làm phân tán tính toán, cứ lấn cấn mãi một vấn đề: Dựa vào đâu mà để máy lạ làm việc quan trọng?

Tự dưng nhớ đến mấy thương nhân thời Trung cổ chạy tàu biển—thương mại xuyên biển toàn dựa người lạ tiếp sức, sao dám tin? Sau này chính vì thế mà ra đời hệ thống kế toán kép và ngành bảo hiểm. Giờ kinh tế máy móc cũng mắc kẹt ở bước này. Dự án KITE làm tôi ấn tượng không phải vì nó dạy máy cư xử có đạo đức, mà là biến luôn chuyện làm xấu thành không đáng làm.

Đa số các giải pháp trên thị trường vẫn dừng ở mức "cọc tiền là xong", khá thô sơ, nhưng KITE lại chơi hẳn ba tầng trò chơi:

**Tầng một: Máy móc đối kháng toàn mạng**
Không phải kiểu phạt mất tiền truyền thống. Họ tạo ra "kinh tế thách thức"—bất kỳ node nào cũng có thể bỏ ra chi phí rất thấp để kiểm tra chất lượng dịch vụ của người khác, bắt được gian lận là chia ngay tiền cọc của đối phương. Đúng kiểu hệ miễn dịch—mọi tế bào đều giám sát lẫn nhau.

**Tầng hai: Máy móc đối kháng bản thân**
Cao tay nhất là "thuật toán định giá theo lịch sử hoạt động". Nếu một máy chạy liên tục 100 chu kỳ không lỗi, đến chu kỳ 101 khi báo giá sẽ được nhân hệ số thưởng. Lưu ý, đây không phải điểm cộng cảm tính, mà là chiết khấu độ tin cậy có thể đo lường. Ổn định lâu dài tự nó tạo ra tín nhiệm ở cấp độ toán học.

**Tầng ba: Máy móc đối kháng tương lai**
Định giá động không chỉ chạy theo nhu cầu, mà còn đoán trước. Tôi thấy một ví dụ thực tế: một khu vực chuẩn bị có sự kiện lớn, mạng lưới đã tự điều chỉnh giá sức mạnh tính toán tại đó trước 12 tiếng—tức là dùng mô hình xác suất để đặt cược vào nhu cầu tương lai.

Nói thẳng ra, KITE đang biến "niềm tin"—thứ mơ hồ—thành các cơ chế có thể xác minh, định giá và tranh đấu. Máy móc chẳng cần đạo đức, chỉ cần tính toán có lợi là đủ.