Không hiểu DYOR, bạn trong giới tiền điện tử chỉ là con cừu để bị giết

Nhiều người bước vào thế giới tiền điện tử giống như vào sòng bạc — nghe người khác nói, theo đám đông mua rồi sau đó thua lỗ mới hối tiếc. Thực ra, vấn đề này đã có giải pháp từ lâu: DYOR (Do Your Own Research, Tự Nghiên Cứu Chính Mình).

Đây không phải là khái niệm mới, nhưng rất ít người thực sự làm được điều đó.

DYOR là gì? Đừng bị người khác lừa đảo

Bản chất của DYOR rất đơn giản: Trước khi bỏ tiền vào bất kỳ tài sản mã hóa nào, bạn phải tự làm bài tập về nhà. Đây không phải là lựa chọn, mà là bắt buộc.

Hãy tưởng tượng cách hoạt động của các quỹ đầu tư truyền thống? Trước khi rót tiền, họ sẽ tiến hành thẩm định kỹ lưỡng. Mọi chi tiết đều phải xem xét — logic dự án, nền tảng đội ngũ, vị trí thị trường, đánh giá rủi ro.

Tiếc thay, nhiều nhà giao dịch tiền điện tử không làm như vậy. Họ thấy một đồng coin nào đó nổi trên mạng xã hội, ngày hôm sau đã lao vào mua. Kết quả? Thua lỗ nặng.

Trước khi bạn bỏ tiền mua một đồng coin, hãy tự hỏi mình những câu hỏi sau:

• Tôi có thực sự hiểu dự án này đang giải quyết vấn đề gì không?
• Dự án này có lợi thế gì so với đối thủ cạnh tranh?
• Người sáng lập và đội ngũ có đáng tin cậy không? Họ có kinh nghiệm trong lĩnh vực này không?
• Dự án này có tuân thủ quy định tại các khu vực chính (Mỹ, EU, Anh) không?

Nếu bạn không thể trả lời, chứng tỏ bạn chưa thực sự làm DYOR.

Bài học năm 2023: Tại sao DYOR ngày càng quan trọng

Thị trường tiền điện tử năm 2023 đã có bước biến đổi lớn. Rất nhiều nguồn vốn tổ chức đổ vào — từ quỹ phòng hộ đến các tổ chức tài chính hàng đầu, từng bước một. Nghe có vẻ tốt, nhưng đối với nhà giao dịch cá nhân, điều đó có nghĩa gì?

Luật chơi đã thay đổi.

Các nhà chơi tổ chức mang lại không chỉ là nhiều vốn hơn, mà còn là các cuộc kiểm tra chặt chẽ hơn, chiến lược giao dịch phức tạp hơn và ảnh hưởng sâu rộng đến thanh khoản thị trường. Nếu bạn vẫn còn dùng cách cũ để nghiên cứu dự án, đã không bắt kịp nhịp rồi.

Biến động của thị trường tiền điện tử vốn đã cao hơn nhiều so với các công cụ tài chính truyền thống (cổ phiếu, trái phiếu, gửi tiết kiệm ngân hàng). Giá cả bị ảnh hưởng bởi tiến bộ công nghệ, thay đổi quy định, tâm lý thị trường.

Trong môi trường này, những ai không biết DYOR giống như đi vào rừng mà không mang bản đồ — hoàn toàn không biết mình đang ở đâu.

Kẻ lừa đảo lừa bạn thế nào? Học cách nhận diện chiêu trò

Đây là phần quan trọng nhất. Các kẻ lừa đảo trong lĩnh vực tiền điện tử rất tinh quái, họ lợi dụng hai điểm yếu của con người: tham lam và sợ hãi.

Các chiêu trò phổ biến:

Chiêu trò 1: Tạo cảm giác cấp bách “Mua ngay bây giờ, ngày mai sẽ tăng 10 lần!” “Cơ hội này chỉ kéo dài 48 giờ!” “Không nắm bắt đợt này, coi như xong!”

Gọi là FOMO (Fear Of Missing Out — Sợ bỏ lỡ cơ hội tốt). Nhóm lừa đảo cố tình tạo ra không khí “bây giờ không mua thì không còn cơ hội nữa”, khiến bạn mất bình tĩnh. Người mới dễ bị mắc bẫy nhất vì họ nghe nói về độ biến động của thị trường, nghe về những người kiếm được tiền lớn từ đúng thời điểm. Họ không biết những câu chuyện đó là ngoại lệ, không phải quy luật.

Những kẻ lừa đảo dựa vào tâm lý này để hành động. Khi bạn nhận ra mình bị lừa, chúng đã rút hết tiền rồi.

Chiêu trò 2: Hiệu ứng người nổi tiếng và giả mạo đại diện Tháng 5 năm 2023, nền tảng DeFi Fintoch đã diễn ra một vụ lớn. Nền tảng này tuyên bố được Morgan Stanley hỗ trợ, cam kết lợi nhuận 1% mỗi ngày. Nghe có vẻ như mơ? Thật vậy, nhưng đó là bẫy.

Điều trớ trêu nhất là gì? CEO của dự án này hoàn toàn không phải là CEO thật, chỉ là một diễn viên. Fintoch đã thực hiện Rug Pull (rút vốn bỏ chạy) và lấy đi 31,6 triệu USD trong một lần.

Chiêu trò 3: Rug Pull Đây là hình thức lừa đảo phổ biến nhất trong DeFi. Quy trình như sau:

1. Dự án quảng bá rầm rộ, thu hút vốn vào
2. Khi vốn đạt mức nhất định, nhà sáng lập trực tiếp rút hết tiền từ hợp đồng
3. Dự án sụp đổ hoàn toàn, cộng đồng không còn đồng nào

Chỉ riêng tháng 5 năm 2023, đã có hơn 54 triệu USD bị đánh cắp qua Rug Pull. Trong đó:

• Jimbo Protocol (dự án trên Arbitrum) mất 750.000 USD
• Deus Finance (dự án trên BNB Chain) bị mất hơn 6 triệu USD do lỗ hổng hợp đồng thông minh

Những con số này không nhỏ.

Làm thế nào để thực hiện DYOR? Đây là khung làm việc

Bạn không cần bằng cấp về tài chính. Bạn chỉ cần: kiên nhẫn, hoài nghi và một phương pháp rõ ràng.

Bước 1: Đọc whitepaper

Đúng vậy, chính là tài liệu kỹ thuật mà nhiều người lười xem. Nhưng đây là cách trực tiếp nhất để hiểu dự án.

Muốn biết whitepaper nào là tốt? Hãy đọc whitepaper của Bitcoin, Ethereum, Solana. Xem họ giải thích công nghệ như thế nào, cách họ chứng minh giá trị ra sao. Sau đó so sánh với dự án bạn định đầu tư.

Bước 2: Hiểu rõ vị trí thị trường

Dự án này đang giải quyết vấn đề gì? Có đối thủ cạnh tranh nào không? Nó khác gì so với các dự án khác?

Đừng chỉ nghe họ tự giới thiệu. Hãy xem cộng đồng đánh giá thế nào, xem dữ liệu trên chuỗi, xem có ai thực sự sử dụng tài sản này không.

Bạn có thể dùng các công cụ như Chainalysis để theo dõi dữ liệu giao dịch thực tế, xem có bao nhiêu người dùng hoạt động, mỗi ngày có bao nhiêu giao dịch. Dữ liệu không nói dối.

Bước 3: Nghiên cứu nền tảng đội ngũ

Mở LinkedIn của người sáng lập, xem họ đã làm gì trước đó. Có kinh nghiệm trong lĩnh vực tiền điện tử hoặc blockchain không? Trong các công ty trước đó họ giữ vị trí gì? Có từng thất bại không?

Thất bại không hẳn là xấu — nhiều doanh nhân thành công đều trải qua thất bại. Quan trọng là họ học được gì, có phải là người dày dạn kinh nghiệm không.

Nếu đội ngũ toàn là người lạ do tạm hợp, cần cảnh giác đặc biệt.

Bước 4: Theo dõi tâm lý thị trường

Tham gia các diễn đàn, xem mạng xã hội, dùng các công cụ như CryptoSync hoặc CoinGecko để theo dõi tin tức và dư luận. Xem mọi người đánh giá dự án thế nào.

Nhưng nhớ: trên mạng xã hội có ý kiến chân thực, cũng có nhiều người “tâng bốc” (gọi là shilling trong ngành) — đó là hình thức marketing mạnh mẽ, cố tình phóng đại ưu điểm của dự án để kích thích cảm xúc của người khác.

Bước 5: Hiểu rõ rủi ro pháp lý

Quy định về tiền điện tử trên toàn cầu rất khác nhau. Một đồng coin có thể được ưa chuộng ở Mỹ, nhưng bị hạn chế ở EU. Có nơi còn cấm rõ ràng một số loại tài sản mã hóa.

Kiểm tra xem quốc gia hoặc khu vực của bạn có chính sách gì về tài sản này không. Có thể có các quy định sắp ra đời ảnh hưởng đến giao dịch hoặc thanh khoản? Phần này không thể bỏ qua.

Hậu quả của việc không làm DYOR

Nói đơn giản: Tiền của bạn.

Hàng ngày có hàng nghìn nhà giao dịch bị lừa hoặc thua lỗ vì không làm bài tập về nhà. Vấn đề là, nhiều vụ lừa đảo trông rất chuyên nghiệp — nếu kẻ lừa đảo có kỹ năng cao, ngay cả người có kinh nghiệm cũng dễ bị mắc bẫy.

Nhưng có một điểm khác biệt: Lừa đảo thật và dự án thật khác nhau ở chi tiết.

Dự án thật dù cũng có rủi ro thị trường, nhưng họ thực sự đang xây dựng thứ gì đó. Dự án giả từ đầu đến cuối chỉ là một cái bẫy. Nếu bạn xem kỹ whitepaper, kiểm tra nền tảng đội ngũ, theo dõi dữ liệu chuỗi, 99% các vụ lừa đảo đều có thể nhận diện ra. Còn 1% còn lại? Đó là rủi ro thị trường, là phần mỗi nhà đầu tư đều phải đối mặt.

Lời cuối

DYOR không đảm bảo bạn sẽ kiếm được tiền, nhưng có thể giảm thiểu tối đa khả năng mất tiền.

Trong thời đại này, nơi có hàng tỷ đô la tổ chức đổ vào, nơi có các trò lừa đảo tinh vi, không chịu làm bài tập về nhà chính là tự mình đi gửi tiền. Dành thời gian nghiên cứu, chọn dự án bạn hiểu rõ, quản lý rủi ro tốt — đó là điều bạn có thể kiểm soát.

Phần còn lại, hãy để thị trường quyết định.