Gần đây trên mạng xã hội đã xuất hiện nhiều tranh luận về một thương hiệu trà đứng đầu ngành. Một blogger tuyên bố rằng đồ uống chứa hàm lượng caffeine cao thực chất đang cố tình tiếp cận ranh giới của ma túy, ngay lập tức gây ra làn sóng tranh cãi — "Không ngờ uống xong lại tim đập nhanh, khó ngủ" "Vì bán đồ uống mà bỏ thuốc độc" v.v. các bình luận tràn lan.

Hiện tượng này rất thú vị. Một câu nói vu khống, để phản bác lại phải chạy đôn chạy đáo. Nhưng vấn đề cốt lõi cần phải xem xét kỹ hơn.

Trước hết nói về phần khoa học. Caffeine tinh khiết indeed bị kiểm soát, nhưng điều này khác hoàn toàn với caffeine trong phụ gia thực phẩm. Hạt cà phê, trà, hạt ca cao, sô cô la đều tự nhiên chứa caffeine. Caffeine cấp thực phẩm không gây nghiện, tác dụng kích thích ở nồng độ bình thường là ngắn hạn và dễ nhờn, nồng độ cao hơn dễ gây lo lắng. Theo báo cáo kiểm tra, nồng độ cao nhất của trà thương hiệu lớn kia còn thấp hơn một ly cold brew của Starbucks. Nếu định tính là liên quan đến ma túy, thì tất cả các loại đồ uống chức năng và cà phê trên thị trường đều phải cấm.

Điều thực sự đáng suy nghĩ không phải là tranh cãi khoa học, mà là tại sao những lời nói trái với lẽ thường này lại có thể gây ra sóng gió lớn như vậy.

Một mặt, nhận thức của công chúng về caffeine thực sự còn hạn chế. Mặt khác, sâu xa hơn là "lo lắng về an toàn thực phẩm" và "lo lắng về sức khỏe" đang tác động. Niềm tin vào ngành thực phẩm trong nước dao động khá lớn, thỉnh thoảng lại xảy ra vấn đề, nên dù cáo buộc có vô lý đến đâu cũng có nhiều người tin. Đồng thời, trong hai năm gần đây, ngành đồ uống đã từ tốc độ mở rộng đi vào ổn định trung bình thấp hơn, phản ánh nhận thức về sức khỏe của người dân đang thức tỉnh — uống đồ uống không đường, đánh giá đồ ngọt dựa trên độ ngọt, những chuyển biến tâm lý này đã tác động trực tiếp đến ngành.

Sau khi tin đồn này xuất hiện, đúng lúc đó lại cho những người vốn đã nghi ngờ trà sữa một lý do để biện hộ. Bạn thậm chí có thể thấy phụ huynh dùng chuyện này để dọa trẻ trong thang máy như một bài học.

Nhưng có một logic cần làm rõ: bất kỳ chất nào cũng đều có giới hạn. Caffeine vừa đủ có thể tỉnh táo, nâng cao hiệu quả, quá liều mới gây tác dụng phụ. Chìa khóa là "thể chất" của mỗi người — cảm nhận về trạng thái cơ thể của chính mình. Có người không dung nạp caffeine uống vào là mất ngủ, thì không uống; có người dạ dày nhạy cảm hơn phù hợp uống trà chứ không phải cà phê; trong trà còn có theanine giúp trung hòa tác dụng kích thích của caffeine.

Nhìn rộng ra, ngành trà theo phong cách quốc nội là ngành công nghiệp trị giá hàng nghìn tỷ, nuôi sống một lượng lớn người lao động. Các thương hiệu lớn như Mixue Bingcheng, HeyTea, Nayuki đã đạt được tầm ảnh hưởng vượt ra ngoài thị trường Đông Nam Á và các thị trường châu Âu, Mỹ. Dù từ góc độ sức khỏe thì không phải là lựa chọn tối ưu nhất, nhưng ngành công nghiệp này không có tội. Thích thì uống, không thích thì không uống, điều độ là quan trọng nhất.

Cuối cùng, muốn nói rằng môi trường kinh doanh hiện tại thực sự rất khắc nghiệt. Cạnh tranh doanh nghiệp vốn dĩ nên thể hiện qua thị trường, nhưng nhiều khi lại chết vì sóng gió dư luận, bị các phương tiện truyền thông vô đạo đức và một nhóm khán giả theo trào lưu tấn công dữ dội. Kết cục này thực sự khá đáng tiếc. Suy thoái của một ngành công nghiệp cuối cùng sẽ chuyển thành cảm giác nhiệt độ kinh tế của mỗi người giảm xuống. Thay vì bị dư luận kéo theo phủ nhận những ngành có thể tạo ra giá trị kinh tế, tốt hơn hết là nhìn nhận một cách lý trí — tiêu dùng hợp lý, ủng hộ đổi mới sáng tạo, để cạnh tranh thương mại trở về bản chất ban đầu.