Eğer Bitcoin "Kripto Varlıklar" değilse, o zaman ne farkı var?

Yazar: Bradley Peak, Kaynak: Cointelegraph, Çeviren: Shaw Altın Finans

1. Bitcoin “kripto para” değildir

Jack Dorsey'nin bir tweet'i eski bir soruyu yeniden gündeme getirdi: Bitcoin, “kripto para” kategorisine mi ait, yoksa kendi başına bir tür mü?

19 Ekim 2025'te Jack Dorsey, X platformunda üç kelime yayınladı: “Bitcoin bir kripto para değildir.” Bu gönderi, platformda ve medya haberlerinde hızla dikkat çekti. Bu, onun uzun zamandır savunduğu bir görüşü yansıtıyor; Bitcoin'in kendi kuralları ve tarihi olan bir para birimi olarak değerlendirilmesi gerektiği ve daha geniş bir token pazarına dahil edilmemesi gerektiği.

Dorsey, Bitcoin'un bağımsız bir kategoriye ait olması gerektiğine inanıyor. İlk ortaya çıktığında bir vakfı yoktu, ön madencilik yapılmadı ve yönetimi de oldukça muhafazakardı. Bitcoin ağının tasarım amacı ödeme ve tasarruf yapmaktı, bu da hızlı gelişim gösteren, çeşitli kullanım durumlarına hizmet eden akıllı sözleşme platformları ve uygulama token'larından farklıdır.

Bu argümanı inceleyelim.

Bunun nedenini anlamak için, Bitcoin'in tasarımı, yönetimi ve düzenlemesinin kripto para dünyasının diğer bölümlerinden nasıl farklı olduğunu anlamak önemlidir.

2. Para Politikası ve İhracı: Sabit Kurallar ve Esnek Politika

Bitcoin'in arzı, tedarik başladığından beri sabit bir takvime uyar ve diğer çoğu ağ arzı ayarlanabilir bir özellik olarak görür.

Bitcoin, blok ödülleri şeklinde dağıtılmaktadır ve yaklaşık her 210.000 blokta bir yarı yarıya azalır, toplam arz 21 milyon BTC'ye ulaşana kadar. Dördüncü yarıma 2024 Nisan ayında, blok yüksekliği 840.000'e ulaştığında, ödül 6.25 BTC'den 3.125 BTC'ye düşecektir. Her yarılanma, madencilerin yeni çıkarılan Bitcoin'e olan bağımlılığını azaltırken, işlem ücretlerine daha fazla bağımlı hale gelmelerine neden olur.

Bitcoin'in arzını değiştirmek, düğüm çalıştıran kullanıcıların ezici bir toplumsal konsensusa ulaşmasını gerektirir, böylece yatırımcılar arzı yıllar öncesinden tahmin edebilir. Bu öngörülebilirlik, onun “değer saklama” çekiciliğinin temel bir parçası olmaya devam ediyor.

Diğer çoğu ağ, para politikasını bir tasarım seçeneği olarak görmektedir. Örneğin Ethereum: Ethereum İyileştirme Önerisi (EIP) 1559, talep yüksek olduğunda net arzı azaltmak için temel ücret yakma mekanizmasını tanıtmaktadır; birleşme güncellemesi ise ağı Hisse Kanıtı (PoS) mekanizmasına taşıyarak toplam arzı azaltmıştır. Bu değişiklikler, ağ etkinliğine göre dinamik olarak ayarlanabilen bir arz modeli oluşturmaktadır.

Bu esneklik, kullanıcı deneyimini artırabilir ve yeni işlevlerin uygulanmasını sağlayabilir, oysa Bitcoin'in katılığı para biriminin itibarını korumak içindir.

3. Konsensüs ve Güvenlik Bütçesi: PoW Minimalizmi vs. PoS Yükseliş Hızı

Blok zinciri, kendini güvence altına almanın yollarını belirleyecek olan her şeyi belirleyecektir. Bitcoin, güvenliği sağlamak için iş miktarını kullanırken, PoS sistemleri güvenliği sağlamak için hak sahipliğini kullanır.

Bitcoin ağı üzerinde, madenciler blok eklemek için enerji kullanır ve tam düğümler ise küçük ve muhafazakar bir kural seti uygular. Betik dili kasıtlı olarak basittir ve Turing tamamlayıcı değildir. Bileşenler ne kadar azsa, arızalanma olasılığı o kadar düşüktür; bu yüzden temel katmanda değişiklik yapmak son derece nadirdir ve sıkı bir şekilde sınırlıdır.

Blok ödüllerinin sürekli olarak yarıya inmesiyle, madencilerin gelirleri yeni madeni para basımından işlem ücretlerine doğru kayıyor - Bitcoin'in uzun vadeli “güvenlik bütçesi”. Bu, düşük ücret dönemlerinde teşvik mekanizmalarının nasıl sürdürüleceği gibi bazı önemli gelecekteki soruları gündeme getiriyor. Ayrıca, işlem ücretlerini artıran faaliyetlerin patlaması ve Lightning Network gibi katmanların istikrarlı bir şekilde kullanılması, madenci ekonomisi açısından kritik öneme sahiptir.

Birçok kripto platformu, özellikle Ethereum, PoS mekanizmasını kullanmaktadır. Doğrulayıcılar ETH'yi kilitler, blokları önermek ve doğrulamak suretiyle ödüller kazanır ve kötü davranışlar nedeniyle ceza alabilirler. Bu model, yükseltme hızını artırır: 2022'deki birleşme (Merge) yükseltmesi PoS'a geçiş yaptı, 2023'teki Shapella para çekme işlemlerine izin verdi ve 2024'teki EIP-4844 rollup'ın veri maliyetlerini düşürdü.

Bitcoin, temel güvenliği, istikrarı ve minimum değişimi öncelikli olarak dikkate alırken, çoğu PoS ağı daha hızlı yükseltmelere ve daha yüksek işlem hacmine vurgu yapar.

4. Yönetim ve Kültür: Uygulamadaki “Katılık ve Optimizasyon”

Kuralları kim değiştirecek, ne kadar hızlı ve güvenliği nasıl sağlayacak? Bitcoin'in tasarım amacı yavaş bir evrimdir, oysa uygulama odaklı blockchain daha çok hız ve esnekliğe önem verir.

Bitcoin'in tasarım amacı yavaş bir evrimdir. Teklifler ilk olarak Bitcoin Geliştirme Teklifleri (BIP) şeklinde ortaya çıktı ve yalnızca geliştiriciler, madenciler ve düğüm operatörleri tarafından geniş bir destek gösterildiğinde ilerletilecektir. Karar vermede liderlik eden bir zincir üstü oylama veya vakıf yoktur. Güncellemeler genellikle eski düğümlerle uyumluluğu korumak için yumuşak çatallar (soft fork) şeklinde sunulur.

2021 yılında, Taproot yükseltmesi “hızlı deney” sinyal mekanizmasını benimseyerek Haziran ayında kilitlenmeyi sağladı ve 14 Kasım 2021 tarihinde 709632. blokta aktif hale geldi. Bu uzun süreç, geliştiricilerin, madencilerin ve düğüm operatörlerinin koordinasyon sağlaması için zaman tanıdı ve aktivasyon riskini azalttı. Bu ritim (az değişim, çok tartışma), insanların Bitcoin'in “katı” doğası olarak adlandırdığı şeyin bir yansımasıdır.

Akıllı sözleşme platformları ise ters bir yaklaşım benimsemiştir. Ethereum, değişiklikleri EIP süreci aracılığıyla tanıtarak, stabil bir yayın döngüsünü takip eder - örneğin, birleşmeden sonra çekim ve prototip Danks parçalama ile veri maliyetlerini düşürmek amacıyla.

Farklı hedefler, farklı ritimler: Bitcoin, para biriminin itibarını korumak için temkinli revizyonlar yaparken, uygulamaya odaklanan blok zincirleri yeni özelliklerin sunulmasına ve geliştiricilerin aktifliğinin sürdürülmesine odaklanır.

5. Üst Düzeyde Çalışma: Ödeme Uygulamaları vs. Genel Uygulamalar

Bitcoin, temel katmanını sade tutuyor: kullanılmamış işlem çıktıları (UTXO) ile muhasebe, sınırlı yığın tabanlı script (kasıtlı olarak Turing tamlığı uygulanmıyor) ve nispeten basit diğer mantık.

Bitcoin'in çoğu ödeme aktivitesi, Lightning Network gibi ikinci katman ağlarına kaydırılıyor. Bu, çift yönlü kanallar ve (HTLC) zaman kilidi sözleşmesini kullanarak anlık, düşük ücretli ödemeler sağlarken, temel kuralları değiştirmeden çalışır. Günlük işlemler zincir dışında gerçekleşirken, hesaplama hala ana ağda sabitlenmiştir.

Akıllı sözleşme platformları ise ters bir yaklaşım benimsemiştir. Ethereum, Layer 1'inde zengin, durumlu sözleşmeleri destekler ve birlikte çalışabilirliği teşvik eder - merkeziyetsiz finans (DeFi), benzersiz tokenler (NFT) ve zincir üzerindeki oyunların üst üste gelmesi. Bu yaklaşım, deneylerin hızını artırabilir, ancak esnek ve düzenli olarak güncellenen bir temel katmana dayanır.

Bitcoin hâlâ kenar bölgelerinde keşif yapıyor. 2024 civarında gerçekleşecek yarılanma öncesi ve sonrası piyasaya sürülen Ordinals ve Runes, işlem ücretlerini tarihsel zirvelere çıkararak madenci gelirlerini artırdı ve işlem ücretleriyle sağlanan güvenliğin gerçek bir testini sundu. En önemlisi, bunlar Bitcoin'in para kurallarını veya son derece basit temel tasarımını değiştirmedi. Model hâlâ geçerli: Temeli kararlı tutmak, yeni etkinliklerin onun üzerine veya paralel olarak gelişmesine izin vermek.

6. Pazar Yapısı ve Anlamı: Bitcoin'in Bağımsız Kategorisi

Borsa Yatırım Fonları (ETF), opsiyonlar ve para akış verileri, kurumların Bitcoin'e yaklaşımının diğer kripto para piyasalarından farklı olduğunu göstermektedir.

10 Ocak 2024'te, ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (SEC) borsa tarafından spot Bitcoin borsa işlem ürünlerinin (ETP) listelenmesine ve işlem görmesine izin veren kural değişikliğini onayladı. Bu karar, Bitcoin'i New York Borsası (NYSE), Arca, Nasdaq ve Chicago Opsiyon Borsası (Cboe) gibi ana akım piyasalara taşıyacak.

Bunlar tam olarak aracılar, kayıtlı yatırım danışmanları (RIA) ve emeklilik fonlarının kullandığı platformlardır. Bu varlık sınıfını nasıl adlandırırsanız adlandırın, emeklilik ve varlık yönetim platformları artık Bitcoin için özel bir yol açmıştır.

Pazar altyapısı bu şekilde genişliyor. 2024 yılının sonuna kadar, ABD düzenleyicileri spot Bitcoin ETF seçeneklerini onayladı ve Chicago Seçenek Borsası (Cboe), bir dizi Bitcoin fonuna bağlı endeks seçeneklerini de piyasaya sürdü. Kısacası, bu, kurumların zaten aşina olduğu araçları risk transferi ve fiyat keşfi için kullanıyor - oysa çoğu token bu özellikten yoksun.

Fon akış verileri bu dönüşümü net bir şekilde göstermektedir. 2024 ve 2025 yılları boyunca, yeni fonların alım satımı günlük bir etkinlik haline geldi ve gösterge paneli varlıkları ve net akışları takip edecek. Yatırımcılar Bitcoin'e geleneksel kanallar aracılığıyla, kripto para birimi yerel platformları yerine yatırım yapmaktadır.

Politika sinyalleri de aynı yöne işaret ediyor. ABD türev düzenleyicileri uzun zamandır Bitcoin'i bir emtia olarak sınıflandırıyor. 2025 yılında, ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu ve Emtia Vadeli İşlemler Komisyonu (CFTC) çalışanları, kayıtlı borsaların bazı spot emtia kripto ürünleri için işlem kolaylığı sağlayabileceğini belirtti.

Genel olarak, dağıtım kanalları, hedge araçları, fon akışı raporları ve düzenleyici etiketler, Jack'in “Bitcoin bir kripto para değil” argümanına güçlü bir destek sunmaktadır. Pazar bunu çoktan farklı kategorilere ayırmıştır.